Anayasa Mahkemesi’nin Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Hesaplanma Yöntemine İlişkin İptal Kararı ve Sahte Sigortalılıkla Mücadeleye İlişkin Mülahazalar
Author :
Abstract
Türk Sosyal Sigortalar Hukuku’na göre sigortalılara tanınan haklardan biri olan geçici iş göremezlik ödeneği, sigortalı bireylerin hastalanması, iş kazasına uğraması, meslek hastalığına tutulması veya hamileliği sonucu hekim istirahat raporuna istinaden geçici olarak çalışamadığı dönemde yaşadığı gelir kaybını telafi eden sosyal sigorta mekanizmasıdır. Geçici iş göremezlik ödeneği, 01.10.2008 ile 20.04.2021 tarihleri arasındaki dönemde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 17’nci maddesi uyarınca iş kazası, meslek hastalığı, hastalık, analık hali için aynı hesaplama yöntemi ile hesaplanırken 2021 yılında 7316 sayılı Kanunun 9’uncu maddesi ile hesaplama yöntemi değiştirilmiştir. Bu değişiklik sonrasında iş kazası-meslek hastalığı hallerinde ortaya çıkan iş göremezlik için verilecek ödenek ile hastalık-analık hallerinden ortaya çıkan iş göremezlik için verilecek ödenek farklılaştırılmış; keza, hastalık-analık hallerinden dolayı ortaya çıkan iş göremezlik ödeneğine, sigortalının son bir yıl içerisinde en az 180 gün prim ödeme gün sayısı yok ise bir üst sınır getirilmiştir.
Söz konusu bu değişiklik Anayasa yargısına konu olmuş ve Anayasa Mahkemesi 2024/31 Karar sayılı güncel bir iptal kararı iptal edilmiş bulunmaktadır. Anayasa Mahkemesi iptal kararını “bireylerin sosyal güvenlik haklarına sınırlama getirdiği, kurallara uygun davranan ve analık veya hastalık riskine maruz kalan sigortalılara aşın külfet yüklendiği, bu nedenle orantılı olmadığı” gerekçelerine dayandırmıştır. Bu makalede geçici iş göremezlik ödeneğinin hesaplanma yöntemine ilişkin tarihsel gelişim, Anayasa Mahkemesi’nin kararı ve güncel durum ele alınmıştır.
Keywords
Abstract
Abstract: Temporary incapacity allowance, which is one of the rights granted to insured people according to the Turkish Social Insurance Law, is a social insurance mechanism that compensates the loss of income experienced by insured individuals during the period when they are temporarily unable to work based on a physician’s rest report as a result of illness, work accident, occupational illness, or pregnancy. While the calculation method of temporary incapacity allowance was calculated in the same way in accordance with the Article 17 of the Social Insurance and General Healthcare Insurance Code No. 5510 in the period between 01.10.2008 and 20.04.2021, the calculation method was changed in 2021 with the Article 9 of Act No. 7316. Following this amendment, the allowance to be given for incapacity due to work accident and occupational disease is being differentiated with the allowance to be given for incapacity to work due to illness and maternity; likewise, an upper limit has been introduced for incapacity allowance due to illness or maternity if the insured does not have at least 180 days of premium payment in the last year.
This amendment in question has been the subject of the constitutional jurisdiction and the provision has been annulled with the current decision of the Turkish Constitutional Court No. 2024/31. The Turkish Constitutional Court based its annulment decision on the grounds that “the provision limits the social security rights of individuals, imposes an excessive burden on the insured who act in accordance with the rules and are exposed to maternity or disease risks, and therefore is not proportionate.” In this article, the historical development regarding the calculation method of temporary incapacity allowance, the decision of the Turkish Constitutional Court and the current situation are being scrutinized.